Moda, işletmelerinin, tedarik zinciri incelemesinden genişletilmiş üretici sorumluluğuna kadar 2024’te gelecek sürdürülebilirlik politikası gelişmelerine karşı tetikte olması gerekiyor. George Harding-Rolls, Diesel ve Matches gibi markalar ve perakendecilerle çalışan sürdürülebilirlik danışmanlığı Eco-Age’in politika ve savunuculuk direktörü – önümüzdeki yıl gelecek önemli değişiklikleri ortaya koyuyor.
Sürdürülebilirlik politikasının modaya yönelik baskısı iyi ve gerçek anlamda devam ediyor. Ağır sosyal ve çevresel ayak izine sahip bir endüstri olarak kendi kendini düzenlemeye bırakılamaz.
Değişen düzenleme dalgasına yanıt vermek için bilmeniz gerekenler:
Moda’da İsraf etme
Geçtiğimiz yıl, Değişen Piyasalar Vakfı adlı STK’nın “Geri Alma Hilesi” raporu [Temmuz 2023] gibi zorlu araştırmalar, Küresel Güney’e atılan atık giysi hacimlerini ortaya çıkardığında, Avrupa Birliği (AB), Atık Çerçeve Direktifini kabul etti. Bu direktif, markaların [ürettikleri giysilerin] kullanım ömrü sonu atıklarının işlenmesi için ödeme yapmasını gerektiren Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu’nu (EPR) içeriyor.
Bunun yeniden kullanım ve geri dönüşüme yönelik belirli hedefleri içermesini sağlamak için hâlâ yapılması gereken çalışmalar var ancak özellikle AB üye devletlerinin 2025 yılına kadar tekstil toplama programları oluşturması gerekiyor. AB’ye satış yapan Birleşik Krallık markaları ve perakendecileri için bunun sonuçları henüz yasal düzenleme olarak onaylanmadı. Süreç gelişiyor dolayısıyla moda işletmelerinin de bu konudaki gelişmeleri izlemesi gerekiyor.
Yeşil yıkama
Birleşik Krallık Rekabet ve Piyasa Otoritesi (CMA), yeşil yıkamaya karşı mücadeleye öncülük etti ve Yeşil İddialar Yasası ile şirketleri yüksek standartlarda tutmaya devam ediyor.
Bu muhtemelen markalara ve perakendecilere şüpheli yeşil yıkamaların inceleneceğine ve yeşil yıkama suçlularının hesap vereceğine dair sinyaller gönderecektir.
AB’nin Yeşil İddialar Direktifi, AB’de yasa koyucuların şirketlerin ne tür iddialarda bulunabileceği, bunların nasıl ifade edilebileceği, hangi kanıtları sunmaları gerektiği ve bunları hangi organların sağlayabileceğine ilişkin ayrıntıları ortaya koymasıyla ilgili önergeleri değerlendiriyor. Türkiye’de de özellikle sürdürülebilirlik raporları konusunda belirli kıstaslar olduğunu biliyoruz. Halihazırda yeşil pazarlamalarını elden geçirmemiş olan şirketler, bu yeni kuralların yaygınlaşmasına ve iletişimde çok daha fazla özgünlük gerektirmesine hazırlıklı olmalıdır.
Çevre dizaynı
Ürünlerin kendisi de üretilme ve etkilerinin ölçülmesi konusunda bir revizyonla karşı karşıyadır. 2025 yılında tüm AB üye ülkelerinde yürürlüğe girecek olan Sürdürülebilir Ürünler için Eko Tasarım Yönetmeliği (ESPR), sürdürülebilirliği ve döngüselliği geliştirmeyi amaçlıyor.
ESPR’nin önemli bir özelliği, satın alma kararlarına yardımcı olmak için ürün sürdürülebilirliği hakkında ayrıntılı bilgi sağlayan Dijital Ürün Pasaportlarının uygulanması olacaktır (bir ürün, malzemeleri, bileşenleri ve ayak izi verileri hakkındaki bilgileri saklayıp takip ederek). ESPR ayrıca 2028 yılına kadar satılmayan malların imhasını da yasaklayacak.
ESPR’ye uyum, yürürlüğe girdiğinde şirketler için hayati önem taşıyacak; uyumsuzluk halinde para cezaları ve AB pazarlarından potansiyel olarak ihraç edilme gibi cezalar söz konusu olacak.
Panolar hazır
Raporlama her türlü sürdürülebilirlik çalışmasının temel ilkesidir; söylendiği gibi ölçemediğiniz şeyi yönetemezsiniz. AB’nin Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi 2024’ten itibaren yürürlüğe girecek ve hem AB’de bulunan hem de AB’ye satış yapan şirketlerin, şirket büyüklüğüne ve net ciroya dayalı aşamalı bir yaklaşım kullanarak çevresel ve sosyal etki hakkında standart bir metodolojiyle rapor vermesini gerektiriyor.
Ayrıca, raporlama cephesinde, Kaliforniya’nın İklim Kurumsal Veri Sorumluluğu Yasası, yıllık yüksek gelir elde eden şirketlerin birinci kapsamdan üçüncü kapsama kadar sera gazı emisyonlarını açıklamasını zorunlu kılıyor.
Tedarik zincirleri inceleniyor
Moda işletmeleri, genellikle insan haklarını ve çevre sorunlarını gizleyen bir tedarik zinciri bağlantıları ağının merkezinde yer almaktadır. Bu konuları ele almak için bir dizi durum tespiti mevzuatı hazırlanıyor; örneğin, geçen yıl AB parlamentosunda onaylanan Kurumsal Sürdürülebilirlik Durum Tespiti Direktifi (CS3D), hem AB’de yerleşik hem de AB’ye satış yapan şirketlerin sorumlu olmasını ve Avrupa içinde ve dışında insan hakları, çevresel etkiler ve özel eylem planlarına sahip olmasını gerektirecek.
Sırada hangi yol var?
Dünyanın yarısının bir tür demokratik seçimde oy kullanabildiği 2024 yılının demokrasi tarihindeki en büyük yıllardan biri olacağını unutmamalıyız. Bu hem kendi kaderini tayin etme açısından büyük bir şey hem de yeni ortaya çıkan düzenleyici sürdürülebilirlik çabaları için muhtemelen gergin bir an. Modada sürdürülebilirliği öne çıkaran AB’nin Tekstil Stratejisini ele alalım. Bu, mevcut komisyonun gözde projesiydi ancak bir sonraki göreve dair hiçbir garanti yok. Benzer şekilde, dünya çapında iklim ve sürdürülebilirlik eylemlerine yönelik inceleme ve şüpheler artarken, 2023’ün öncü politikaları 2024’teki yasama ateşine atılabilir. Tabii ki ülkelere göre benzer kuralları ve genişlemeleri de.
Çoğu işletme için “uyum” yılın kelimesi olacak ve neyi raporlamanız, açıklamanız, ayarlamanız ve uygulamanız gerektiğine dair sağlam bir anlayış, sürdürülebilirlik stratejiniz açısından hayati önem taşıyacaktır.
Ancak daha iddialı işletmeler için başarılarınıza güvenmek bir seçenek değil. Tüm ilerici politikaların geniş bir destek ve istişare kilisesi sağlamak için endüstriden, sivil toplumdan ve başka yerlerden savunuculara ihtiyacı vardır; sürdürülebilirliği vaaz eden ancak sistemik mevzuatı açıkça desteklemeyen şirketlerin de oyunlarını geliştirmeleri ve savunucu olmaları gerekir.