Son yıllarda, sürekli olarak yeni trendleri karşılamak için yüksek hacimli ucuz, düşük kaliteli giysilerin üretimini tanımlayan bir terim olan ‘hızlı moda’, gelişen dünyada çevre ve tedarik zinciri çalışanları pahasına batı ülkelerinin tüketim iştahını tatmin etti.
Green Washing kampanyaları, tüketicilerin sürdürülebilir ürünlere yönelik artan talebini karşılamak için yaygın olarak kullanılıyor ancak GlobalData’nın tüketici duyarlılığı anketi, ‘kolay ve uygun fiyatlı’ mega trendin yıllar boyunca önemli bir satın alma etkisi olmaya devam ettiğini ortaya koydu.
Buna rağmen, gezegenimiz ve sağlığımız pahasına giderek küreselleşmemiş bir tekstil endüstrisine doğru ilerliyoruz.
1990’lardan 2022’ye
Hızlı moda, 1990’larda başlayan yeni bir olgudur. Soğuk savaş sonrası küreselleşme bağlamında, batılı şirketler büyük çapta dış kaynak kullanımı ve hazır giyim fabrikalarını gelişmekte olan ülkelere taşeronlaştırdı. Bu, ABD tekstil endüstrisinde 1990’dan 2011’e kadar istihdam edilen işçi sayısındaki hızlı düşüşü açıklıyor (The Atlantic, 2022).
ABD hızlı moda endüstrisi buna bir örnektir. Duke Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma (2013), ABD’nin en fazla sayıda ürün ve giysiyi, hazır giyim işçilerine ödenen aylık asgari ücretlerin dünyanın en düşükleri arasında olduğu, gelişmekte olan ülkelerden ithal ettiğini gösterdi. Liste, ABD’de satılan en büyük giysi üreticileri olarak Bangladeş, Vietnam, Endonezya ve Kamboçya’yı içeriyor ancak bunlarla da sınırlı değil.
Son zamanlarda tüketiciler bu temaya ilgi duymaya başladı ve bu konuda birçok belgesel hazırlandı. Andrew Morgan’ın 2015 tarihli ‘The True Cost’ belgeseli bunlardan en bilinenidir. 24 Nisan 2013’te Bangladeş’te yaşanan trajik olayların öyküsünü anlatıyor bu belgesel. En büyük küresel moda markalarının birçoğuna tedarik sağlayan bir hazır giyim fabrikası olan Rana Plaza çöktü ve orada çalışan binden fazla kişi öldü. ‘The True Cost’, hızlı moda markalarının yapısının tanımı gereği sürdürülemez olduğunu vurguluyor. Her sezon yerine haftada bir olmak üzere yılda 52 koleksiyon ve kısa süre dayanacak şekilde tasarlanan giysiler. Esasen, bir elbise için çok az para ödüyorsanız, bunun nedeni başka birinin bedelini ödemesidir.
Rana Plaza felaketinin ardından Carry Somers ve Orsola de Castro, moda endüstrisinin neden olduğu insan hakları ihlalleri ve çevresel bozulma hakkında farkındalık yaratmak için dünyanın en büyük moda aktivizmi hareketi olan Fashion Revolution‘ı kurdu. Her yıl Bangladeş’teki Rana Plaza felaketinin yıldönümüne denk gelen Moda Devrimi haftası kutlanıyor. Bu hafta boyunca kaybedilen canları anıyor ve kimsenin moda için ölmemesini talep ediyorlar, ediyoruz.
Green Washing ve hızlı moda trendleri
Dünyanın dört bir yanındaki tüketiciler; geri dönüştürülmüş plastik, organik pamuk, sorumlu bir şekilde tedarik edilen yün vb. ile yapılan yeni kumaşların reklamını yapan kampanyalar görüyor. Bu green washing – yeşil yıkamaya ortak olan markalar, modaya uygun stilleri uygun fiyatlarla yaparak popülerlik kazanıyor. Son zamanlarda tüketicilerin sürdürülebilirliğe olan ilgisinin artmasıyla, bu yeşil girişimler şirketlere diğer hızlı moda oyuncularına kıyasla rekabet avantajı ve daha iyi bir tüketici algısı sağladı. Sorun şu ki, bu özel koleksiyon kendi içinde sürdürülebilir olabilir, ancak tüm işin yalnızca asgari bir bölümünü temsil ediyor.
Çevre ve sağlık tepkisi
Batılı moda trendlerinin sonucu ve tekstil tedarik zincirlerinin mevcut organizasyonu trajik bazı sonuçları getiriyor. Örnek vermek gerekirse, Şili’deki Atacama Çölü en büyük açık depolama alanlarından biriyken, Gana hızlı moda artıkları nedeniyle büyük bir çevre felaketi yaşıyor. Çevre Koruma Ajansı (EPA), ABD’deki tüm giysilerin yaklaşık %84’ünün sonunun her yıl çöp olduğunu belirtiyor.
Çevre sorunları kadar sağlık sorunları da var. Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi, giysilerdeki kimyasalların potansiyel sağlık risklerini içeren “Tekstilden cilde kimyasallar: benzotiyazolün in vitro permeasyon çalışması” makalesini yayınladı. Ek olarak, atık sular doğru bir şekilde bertaraf edilmediğinde zehirlidir, su tablasını ve toprağı kirleterek sudaki yaşamı öldürür. Ayrıca WaterWorld, bir çamaşır makinesinin her döngüsü sırasında suya 700.000’den fazla mikroskobik plastik elyafın ve zararlı kimyasalların salınabileceğini bildiriyor. Kolay ve uygun maliyetli mega trend ve küreselleşmeden uzaklaşmanın yeniden canlanması sürdürülebilir giysilerden, kısa bir tedarik zincirinden, adil ticaretten ve kişiye özel üretimden geçmektedir. Tekstil ve hazır giyim endüstrisindeki değer zincirinin tüm yönleri arasında işbirliği ve şeffaflığa acilen ihtiyaç duyulmaktadır.
Ancak GlobalData, “Tüketici Anketi Öngörüleri: Mega Trend İzleme—TrendSights Etkisindeki Değişimleri Anlamak” anketinde, “kolay ve uygun fiyatlı” mega trendin yıllar boyunca önemli bir satın alma etkisi olmaya devam ettiğini söylüyor. Anket, çevresel ve etik kaygıların artmadığını ve yükselen enflasyonun, tedarik zincirindeki aksamaların ve Ukrayna çatışmasının küreselleşmeden uzaklaşmayı körüklediğini, küresel olanın giderek yerel hale geldiğini ortaya çıkardı. Asya’daki şirketler ABD, Meksika ve Orta Amerika’daki fırsatları araştırıyor. Neden? Güvenlik veya daha uygun bir ifadeyle tedarik zinciri dayanıklılığı. Bunun düzenleme ve işçi hakları açısından hızlı moda endüstrisi üzerinde olumlu bir etkisi olabilir.