Merkez bankasının yayımlamış olduğu sektör bilançoları raporunda perakende sektörü ticaret (motorlu kara taşıtları ve motosikletler hariç) başlığı 2009-2020 yılları verileri incelenmiştir.
- 2020 yılında 91.312 adet firmayla bu çalışma yapılmıştır.
- 2020 yılında 91.312 firma yaklaşık 755,9 milyar TL ciroya ulaşmıştır.
- 2020 yılında 91.312 firmada yaklaşık 1 milyon çalışan vardır.
Örneklem büyük olduğu için sektör ortalamasını gerçeğe çok yakın gösterdiğini düşünüyorum.
4 ana başlıkta bu analiz yapılmıştır.
- Merkez Bankası Verilerine Göre Türkiye Perakende Sektörü Görünümü
2020 yılın bu çalışmaya ölçek bazında kaç firma katıldı, ölçek bazında firma çalışan sayısı ve net satışların verisi sunulmuştur. - Gelir, Satış Maliyeti, Karlılık Analizi
2009 – 2020 yılları arasında net satışlar, ölçek bazında net satışların dağılımı, brüt karlılık, brüt karlılık oranı, net karlılık ve net karlılık oranı sunulmuştur. - Likitide Oranlar
Cari oran, nakit oranı, likitide oranı ve stok bağlılık oranı sunulmuştur. - Sonuç
Sektör ortalaması ile borsaya açık perakende şirketleri kıyaslanıp sonuç kısmı oluşturulmuştur.
Merkez Bankası Verilerine Göre Türkiye Perakende Sektörü Görünüm
2020 yılı sonu itibariyle merkez bankasının incelediği firma sayısı 91.312’dir. Bunların hukuki yapısı da aşağıdaki gibidir.
Firma büyüklüğüne göre firma sayılarına ve personel adetlerine baktığımızda,
İncelenen 91.312 adet firma için,
- Mikro firma başına düşen personel sayısı 2
- Küçük firma başına düşen personel sayısı 13
- Orta firma başına düşen personel sayısı 67
- Büyük firma başına düşen personel sayısı 1.389
Firma büyüklüğüne göre net satışlara baktığımızda,
- Mikro firma başına düşen net satış 948 bin TL
- Küçük firma başına düşen net satış 11,9 milyon TL
- Orta firma başına düşen net satış 63,2 milyon TL
- Büyük firma başına düşen net satış 1 milyar TL
91.312 firmanın yıl sonunda karlılık durumu incelediğinde 54.718 adet firma kar etmiş, 33.947 firma ise zarar açıklamıştır.
- Mikro firmaların %53,3’ü kar açıklarken %43,1’i zarar açıklamıştır.
- Küçük firmaların %85,1’i kar açıklarken %14,64’ü zarar açıklamıştır.
- Orta firmaların %84,2’si kar açıklarken %15,7’si zarar açıklamıştır.
- Büyük firmaların %78’i kar açıklarken %21,7’si zarar açıklamıştır
Gelir, Satış Maliyeti, Karlılık Analizi
Yıllar bazında incelenen firma sayılarında artış azalış olmasından kaynaklı gelir tablosundaki veriler tam karşılaştırılamasa dahi örneklem sayısı yüksek olduğu için sapmaya çok sebep olmayacaktır.
Sütun grafikler her bir yıl içerisindeki net satışların toplam içerisindeki payını göstermektedir. Büyük olarak nitelendirilen ölçek payı 2009 yılında %31,4 iken 2020 yılında %48,2’ye yükselmiştir. Burada en fazla payı mikro ölçekten almıştır. Pazarın geleneksel perakendeden organize perakende sektörüne doğru yöneldiği anlamını çıkarabiliriz.
2020 yılı sonunda 756 milyar TL’lik sektör büyüklüğüne ulaşılmıştır. Son 3 yıllık sektör büyümesine baktığımızda yaklaşık %15‘dir.
2020 yılı sonunda 756 milyar TL’lik sektör büyüklüğüne ulaşılmıştır. Son 3 yıllık sektör büyümesine baktığımızda yaklaşık %15‘dir.
2011 yılı,
- Net satışlardaki değişim oranı, %23,1
- Satışların maliyeti değişim oranı, %23,3
2017 yılı,
- Net satışlardaki değişim oranı, %20,1
- Satışların maliyeti değişim oranı, %20,3
2020 yılı,
- Net satışlardaki değişim oranı, %14,0
- Satışların maliyeti değişim oranı, %15,4
Net satışların büyük ölçekli firmalara yönelmesinin bir sonucu olarak büyük ölçekli firmalar brüt karlılıklarını da arttırmıştır. Bunun sadece net satışların büyük ölçekli firmalara yönelmesiyle değil brüt karlılık oranlarına bakarak daha doğru açıklayabiliriz. 2020 yılı brüt karlılık oranlarını incelediğimizde,
- Mikro brüt karlılık oranı %14,3
- Küçük brüt karlılık oranı %11,5
- Orta brüt karlılık oranı %13,3
- Büyük brüt karlılık oranı %25,1’dir. Geçmiş yıllarda da brüt karlılık oranları benzer seyirdedir.
2016 yılından itibaren brüt karlılık %18 ve üzerinde gerçekleşmektedir. Satışların maliyeti değişiminin net satışlar değişimden daha yüksek olduğu yıllarda bir önceki yıla göre brüt karlılık oranı azalmıştır.
Son 12 yıldan beri dip toplamda sadece 1 yıl (2016) net zarar açıklanmıştır, kalan yıllar net karlılık açıklanmıştır. Son iki yıla bakıldığında ise net karlılık %0,9 seviyesine oturmuştur.
2020 yılında,
- Mikro, net karlılık oranı -1,2%
- Küçük, brüt karlılık oranı 1,1%
- Orta, brüt karlılık oranı 1,4%
- Büyük, brüt karlılık oranı 1,1%’dir
Likitide Oranlar
Sonuç
2020 yılında 91.312 adet firma incelendiğinde 755,9 milyar TL ciro yapıldığı analiz edilmiş olup 140,6 milyar TL brüt kar ve 14,4 milyar TL net kar elde edildiği görülmüştür.
2020 yılı verilerine göre sektör ortalamasıyla şirketlerin net kar marjı ve brüt kar marjı verileri kıyaslandığında ise,
Sektör ortalamasına göre net kar marjı ve brüt kar marjı yüksek olan şirketler,
Sektör ortalamasına göre net kar marjı düşük ama brüt kar marjı yüksek olan şirketler,
Sektör ortalamasına göre net kar marjı yüksek ama brüt kar marjı düşük olan şirketler,
- BİM, Teknosa
Sektör ortalamasına göre net kar marjı ve brüt kar marjı düşük olan şirket,
- Bizim Toptan
Sektör ortalamasıyla ilgili şirketlerin verileri kıyaslandığında sonuç aşağıdaki tablo gibi çıkmaktadır.
Cari Oran = Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yükümlülükler
Likidite Oranı = (Dönen Varlıklar – Stoklar) / Kısa Vadeli Yükümlülükler
Stok Bağlılık Oranı = (Kısa Vadeli Yükümlülükler – (Nakit ve Nakit Benzerleri)) / Stoklar
Not: Şirket bazında cari oran, likidite oranı %100 altında olan veriler renklendirilmiştir.
Borsaya açık perakende şirketlerinin çoğunun dönen varlıklarıyla kısa vadeli borçlarını karşılamakta zorlandıkları, dönen varlıktan stoklar çıkarıldığında ise durumun daha zor olduğu yorumu yapılabilir. Stok bağlılık oranına bakıldığındaysa sadece Vakko’nun sonucunun pozitif olduğu, diğer firmaların stoklarının kısa vadeli borçlarını(nakit ve nakit benzeri çıkarıldıktan sonra) karşılayamadığı yorumlanmaktadır.